စင်စစ်အားဖြင့် မူးယစ်ဆေးဝါးပြဿနာတည်းဟူသော ပင်စည်၏ အောက်ခြေတွင် လူမှုရေး၊ စီးပွားရေး၊ တရားဥပဒေစိုးမိုးရေး၊ ပြစ်မှုတရား စီရင်ရေးတို့က အမြစ်များသဖွယ် တွယ်ဆက်နေသည်ကို တွေ့ရမည်ဖြစ်သည်။ တစ်နည်းအားဖြင့် မူးယစ်ဆေးဝါးတိုက်ဖျက်ရေးတွင် မူးယစ်ဆေးဝါးရောင်းဝယ်မှုများကို ဖော်ထုတ်ဖမ်းဆီးခြင်း သက်သက်ဖြင့် မူးယစ်ဆေးဝါးအန္တရာယ် လျော့နည်းပျောက်ကွယ်ရေးအတွက် အောင်မြင်နိုင်မည်မဟုတ်ပေ။ ဆက်စပ်နေသည့် အခြေခံအကြောင်းတရားများကိုပါ မြှင့်တင်ပေးရန် လိုအပ်လျက်ရှိသည်။ အထူးသဖြင့် ကလေးသူငယ်နှင့် လူငယ်များရှိနေသည့် မိသားစုတိုင်းသည် မိမိတို့၏ ကလေး၊ လူငယ်များ၏ အသံနှင့် ကလေးများ၏ ခံစားချက်တို့ကို အလေးအနက်ထားနားထောင်ကာ ကလေးများ၏အနာဂတ် ဘဝဖွံ့ဖြိုးရေး၊ ဘေးကင်းလုံခြုံစွာကြီးပြင်း လာနိုင်ရေးအတွက် စီမံဆောင်ရွက်ပေးရန် လိုအပ်မည်ဖြစ်သည်။

သူ၏ စကားကိုကြားတော့ “လောကမှာ အလုပ်ရှင်မရှိ၊ အလုပ်သမား မရှိ။ စေတနာရှိသူနှင့် စေတနာမရှိသူသာရှိသည်” ဟု တွေးမိခဲ့ပေသည်။

အဲဒီတော့လည်း ဇွန်လကုန်ရက်နီးလာတော့ ဇူလိုင်မှာ ကန့်သတ်ထားချက်တွေ ရုပ်တော့မလား မျှော်မိခဲ့တာပါ။ ရောဂါကူးစက်မှာ မကြောက်လို့၊ မစိုးရိမ်လို့တော့ မဟုတ်ပါဘူး။ သတိထားနိုင်ရင်တော့ အကောင်းဆုံးပါပဲ။ ဒီလိုအခြေအနေမျိုးမှာ စီးပွားရေးပြန်လည်နိုးထဖို့၊ အလုပ်အကိုင် ဖန်တီးပေးနိုင်ဖို့၊ ပြည်သူတွေရဲ့ စားဝတ်နေရေး အဆင်ပြေစေဖို့လည်း စဉ်းစားဖို့ လိုလိမ်မ့ယ်။ ကိုယ့်အိမ်နီးချင်း အာဆီယံနိုင်ငံတွေက တစ်ဆင့်ချင်း ဖြေလျှော့မှုတွေ လုပ်နေကြချိန်မှာ ကိုယ့်နိုင်ငံကလည်း အချိန်ကာလ တစ်ခုသတ်မှတ်ပြီး ဖြေလျှော့မယ့် အစီအစဉ်တွေချထားဖို့ လိုလိမ့်မယ်။ ဒီလိုမှ မဟုတ်ရင်တော့ ၁၅ ရက်တစ်ကြိမ် မျှော်နေရင်းနဲ့ပဲ လုံးချာလိုက်နေပါဦးမယ်...

ကျွန်တော်တို့တစ်တွေသည် လောကကို အမြင်ကျဉ်းကျဉ်းဖြင့် ရှုမြင်သုံးသပ်ကြသည့်အခါမျိုးများ၌ အပြစ်ဟူသော ပုစ္ဆာများသာ ထွက်လို့လာပေမည်။ အပြစ်ဟူသော မေးခွန်းတိုင်း၏အဖြေတွင် စာနာ နားလည်ပေးတတ်ခြင်းဟူသည့် အချစ်မျိုးများ မရရှိနိုင်ကြပါပေ။ မထားနိုင်ကြပါပေ။ ရရှိနိုင်ခဲ့ကြလျှင်လည်း နည်းပါးသေးသိမ်နေသေးသည့် ချစ်ခြင်းအတုများသာ ဖြစ်ဖို့များပေသည်။ ထို့ကြောင့် ကျွန်တော်တို့တစ်တွေအနေနှင့် လောကကြီးကို အကောင်းမြင်လိုသောဆန္ဒများဖြင့်သာ အမြင်ကျယ်ကျယ်နှင့် ကြည့်တတ်ကြဖို့ရန် အထူးအရေးကြီးလှပါသည်။ တစ်နည်းအားဖြင့် လူကို လူဟုမြင်တတ်သည့် စိတ်ကောင်းများကို မွေးမြူနိုင်ဖို့ရန် လိုပေသည်။

နိုင်ငံရေးမှာ Character Assassination ဆိုရာမှာ များသော အားဖြင့် တစ်ဦးချင်း ဒါမှမဟုတ် အဖွဲ့အစည်းတစ်ခု၏ ဂုဏ်သိက္ခာ၊ ယုံကြည်စိတ်ချရခြင်း စတာတွေကို ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိ ကြိုတင်ပြင်ဆင်ထားတဲ့ နိုင်ငံရေး “Smear Campaign” (အိုးမဲသုတ်ကမ်ပိန်း) အစိတ်အပိုင်း တစ်ခုလို့လည်း အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုကြတယ် ကိုရန်ပိုင်ရ။ ကမ်ပိန်း၏ ထိုကဲ့သို့ လှုံ့ဆော်မှု ရည်ရွယ်ချက်မှာလည်း တစ်ဖက်အဖွဲ့အစည်း၊ လူပုဂ္ဂိုလ်အပေါ် ထောက်ခံနေမှု အခြေအနေကို အားနည်းစေရန်ဖြစ်တယ်လို့လည်း ဆိုကြ တယ်ဗျ။ အခုလို ကမ်ပိန်းများတွင် ကောလာဟလများ၊ ပုံဖျက်ထားသော အမှန်တရားတစ်ဝက်နှင့် အကြောင်းအရာများ၊ ချဲ့ကားပြောဆိုမှုများနှင့် အတိုက်အခံပြုခြင်းလို့ဆိုတယ်ဗျ။

လိမ်ညာတတ်တဲ့သူကတော့ သူ့ပင်ကိုဗီဇအတိုင်း လိမ်နေဦးမှာပဲ။ ညာနေဦးမှာပါပဲ။ လိမ်ညာရက်လေခြင်းဆိုတဲ့ အစွဲအလမ်းတွေကိုထားပြီးတော့ မုန်းတီးနာကြည်းစိတ်တွေဝင်နေမယ်ဆိုရင် ကိုယ့်အကုသိုလ်ကို ကိုယ်တိုင်ဖန်တီးနေသလိုပဲ ဖြစ်နေတော့မယ်ဆိုတာ သဘောပေါက်သွားခဲ့ပြီ။ လောကကြီးမှာ ကိုယ့်အကုသိုလ်ကို ကိုယ်တိုင်ဖန်တီးယူတဲ့လူ လောက် မိုက်တဲ့လူမရှိတော့ဘူးလို့ ကျွန်မကတော့ထင်မိပါတယ်။ တကယ်တမ်းကျတော့ ကျွန်မတို့တစ်တွေဟာ လူ့ဘဝကိုရောက်လာတဲ့ခဏလေးမှာ ဘယ်သူ့ကိုမှ မုန်းတီးစိတ်ဝင်ပြီး သံသရာကို ဆွဲဆန့်မနေသင့်ပါဘူး။

မြန်မာ့ဒီမိုကရေစီအသွင်ကူးပြောင်းရေး အခြေကျခိုင်မာရန် ဆောင်ရွက်ရန်များစွာ ကျန်ရှိနေသေးရာ ဒီမိုကရေစီစံချိန်စံညွန်းများနှင့် တိုင်းတာပါက ပြောင်းလဲပြုပြင်ရန်များ လိုအပ်နေဆဲဖြစ်သည်။ ထိုသို့သော စပ်ကူးမပ်ကူး အသွင်ကူးပြောင်းရေးကာလတွင် မူလရည်မှန်းထားသည့် ဒီမိုကရေစီပန်းတိုင်နှင့် ဟန်ချက်ညီသော နိုင်ငံတည်ဆောက်ရေးများဖြစ်ရန် လိုအပ်မည်ဖြစ်သည်။ ဒီမိုကရေစီရင့်ကျက်ပြီးသည့် နိုင်ငံများတွင်ပင် ဒီမိုကရေစီနောက်ပြန်စေသည့် သို့မဟုတ် ဒီမိုကရေစီအရည်အသွေး လျော့နည်းစေသည့် နိုင်ငံရေးအသွင်ပုံစံများ နေရာယူလာသည်ကို သတိပြုကြရမည်ဖြစ်သည်။

ဒီစကားဟာ မထေရ်မြတ်ကြီးဘက်ကနေ ကြည့်မယ်ဆိုရင် အတော်လေး နာလောက်တဲ့၊ ခံပြင်းစရာကောင်းတဲ့ စကားပါပဲ။ တပည့်ဖြစ်သူဟာ ဆရာ့ကို ဘာမှမထောက်ထားဘဲ သိတဲ့အတိုင်း၊ ဟုတ်တဲ့အတိုင်း ပြောချလိုက်တာပါပဲ။ ဒါပေမဲ့ အကျိုးရှိတဲ့စကား ဖြစ်ခဲ့ရပါတယ်။ ဆရာဖြစ်သူ မထေရ်မြတ်ကြီးဟာ သတိသံဝေဂရပြီး တရားအားထုတ်လိုက်တာ မဂ်ဉာဏ် ဖိုဉာဏ်တွေ ထိုးထွင်းသိမြင်ပြီး ဘဝသံသရာမှာ ဆောက်တည်ရာ မှီခိုရာ ရသူအဖြစ် ရောက်သွားခဲ့ပါတော့တယ်။

အမှန်တော့ လူတိုင်းသည် အချိန် ၂၄ နာရီ အညီအမျှရရှိထားကြသည်။ သို့သော် လူတိုင်းအောင်မြင် တိုးတက်လေ့မရှိပေ။ အချိန်ကိုအကျိုးရှိစွာ အသုံးချသူများသည် နယ်ပယ်တစ်ခုခုတွင် ထူးချွန်အောင်မြင်လေ့ရှိပြီး အချိန်ကို အလဟဿဖြုန်းတီးပစ်သူများကတော့ ဘဝနိဂုံးမလှကြပေ။ ထို့ကြောင့် ကျွန်တော်တို့အနေနှင့် ဘဝရည်မှန်းချက်များ တစ်ခုပြီး တစ်ခု ဆွတ်ခူးပိုင်ဆိုင်နိုင်ဖို့ဆိုလျှင် အချိန်ကိုအကျိုးရှိစွာအသုံးချပြီး စဉ်ဆက်မပြတ် လေ့လာသင်ယူသွားဖို့လိုအပ်ပါသည်။

ယခုရက်ပိုင်း၊ လပိုင်းအတွင်း သိသာစွာ ပြင်ဆင်ကြသည့်ပါတီများအနေနှင့် NLD အဖွဲ့ချုပ်၊ ပြည်ခိုင်ဖြိုးပါတီ၊ UBP ပါတီ၊ PPP ပါတီ၊ ပြည်သူ့ပါတီတို့ကို မြင်ရသည်။ NLD အဖွဲ့ချုပ်ကို ဦးစွာကြည့် လျှင် သူ့ပါတီအထဲတွင်ပင် ၂၀၁၅ ရွေးကောက်ပွဲနိုင်ခဲ့သော ယခုအမတ် ဖြစ်နေဆဲသူများအနက်မှ ၂၀၂၀ တွင် ဝင်ပြိုင်မည့်သူများရှိသလို အကြောင်း အမျိုးမျိုးကြောင့် မပြိုင်ကြတော့သူများလည်း ရှိသည်။ အချို့က ကျန်းမာရေး အရဟုဆိုသလို အချို့က နောက်လူငယ်များကို နေရာပေးလိုဟူ၍ ဆိုသည်။ အချို့မှာမူ NLD ၏မူဝါဒအပေါ် ဆန်းစစ်လာကြ၍ဖြစ်သည်။

လူတို့သည် အသက်ရှင်ရပ်တည်ကြရန်အတွက် နိစ္စဓူဝ အလုပ်ကိစ္စများနှင့် လှုပ်ရှားနေကြရလေသည်။ ရပ်တန့်နေရသည့်သူဟူ၍ တစ်ယောက်မျှမရှိကြ။ စီးပွားရေးကိစ္စ၊ လူမှုရေးကိစ္စ၊ စားဝတ်နေရေးကိစ္စစသည့် အကြောင်းအရာကိစ္စမျိုးစုံနှင့် မနားမနေ လှုပ်ရှားနေကြရသူချည်းဖြစ်ပါသည်။ နောက်ဆုံး မွေးကင်းစ ကလေးငယ်လေးများပင် နို့စို့ရရေးအတွက် အူဝဲငိုသံပေးကာ လှုပ်ရှားကြရလေသည်။ လူအချို့က ကိုယ်ကာယကို အားပြု၍ လှုပ်ရှားကြသည်။

ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းပြောရလျှင် ယနေ့ခေတ်သတင်းစာတို့သည် ပုံနှိပ်ဗားရှင်းစစ်မျက်နှာ၌ အရေးနိမ့်နေခဲ့သည်မှာ အတန်ကြာပြီဖြစ်လေသည်။ အင်တာနက်ဆိုသည်ထက်၊ စမတ်ဖုန်းများနှင့် ဆိုရှယ်မီဒီယာများ ချိတ်ဆက်မိသွားပြီး နိုင်ငံသားအားလုံးနီးပါး တယ်လီဖုန်းစကရင်မှတစ်ဆင့် တစ်ကမ္ဘာလုံး၏ အရေးကိစ္စများကို သိခွင့်ရသွားကတည်းက ဖြစ်ပါသည်။ လွန်ခဲ့သည့် ၁၅ နှစ်၊ နှစ် ၂၀ ခန့်က ဟိုးလေးတကျော်ဖြစ်ခဲ့သော အဖွလိုင်း Yellow Journalism သမားကြီးတွေလည်း ဆက်၍မဖွနိုင်ရှာတော့ပေ။

လှူဒါန်းပေးကမ်းစွန့်ကြဲကြရာဝယ် လိုအပ်နေသူများကို ရွေးချယ်ပေးလှူတတ်ပါမှ အဓိပ္ပာယ်ပြည့်ဝပါလိမ့်မည်။ သည်လိုမျိုး ကပ်ဘေးကာလအတွင်း ကာလဒါနမှာ ထိုသဘောမျိုး ဖြစ်ပါသည်။ အလုပ်အကိုင်များ နားထား၍ ဝင်ငွေမရှိကြသူ၊ အကြောင်းကြောင်းကြောင့် စားရေးသောက်ရေးမှာ အတိဒုက္ခရောက်နေကြသူ မည်သူမဆို အကူအညီများ လိုအပ်လျက်ရှိပါသည်။ တောရောမြို့ပါမကျန် ဆင်းရဲသားများ၊ လက်လုပ်လက်စားများမှာ ဝမ်းရေးအတွက် နေ့စဉ်ပူပန်နေရသည်။ လိုအပ်နေသူများကို ဦးစားပေး၍ လှူဒါန်းထောက်ပံ့ကြရင် သာ၍မကောင်းပေဘူးလား။ ပို၍ မသင့်လျော်ပေဘူးလား။ အသိဉာဏ်ရှိသူတိုင်း သတိပြုဖွယ်ပင် ဖြစ်ပါသည်။

နောက်တစ်ချက်ရှိတာက လက်ရှိလူရွေးချယ်မှုအပေါ် အနယ်နယ်အရပ်ရပ် ဝေဖန်ကန့်ကွက်မှု အသံစုံပေါ်ထွက်နေတာက နိုင်ငံရေးအရ သွေးရိုးသားရိုးလား၊ နိုင်ငံရေးအမှောင့်ပယောဂ ကစားကွက်တစ်ခုကို ပုံဖော်နေသလားဆိုတဲ့ နိုင်ငံရေးသတိရှိဖို့တော့ လိုအပ်ပါတယ်ဗျ။ စစ်အစိုးရခေတ်က သုံးနှုန်းခဲ့ဖူးသည့် အသုံးနှင့်ပြောရရင် အသိမဲ့စည်းရုံးခြင်း၊ အသိမဲ့အစည်းရုံခံရခြင်းများမဖြစ်စေရန် အရေးကြီးသည်။ ပုဂ္ဂိုလ်ရေး အခြေခံသော ဝေဖန်မှုဖြစ်၍ လက်တွေ့မဆန်ဟု ယူဆဖွယ်ရှိသော်လည်း နောက်ဆက်တွဲရလဒ်အနေနှင့် မဲပြားခြင်း သို့မဟုတ် မဲပြန့်ခြင်းများဖြစ် ပေါ်တတ်သည်ကိုလည်း သတိချပ်သင့်ပါတယ်ဗျ။

ကျောင်းတက်ကြရမယ့် ကလေးတွေမှ မဟုတ်ပါဘူး။ ကျောင်းမတက်ရသေးတဲ့ ကလေးငယ်တွေကိုလည်း မိဘတွေအနေနဲ့ ဒီအချိန်မှာ အထူးသတိထားစောင့်ကြည့်သင့်ပါတယ်။ လူကြီး တွေမရှိတဲ့အချိန်ဖြစ်ဖြစ်၊ လူကြီးမသိလိုက်တဲ့အချိန်ဖြစ်ဖြစ် ကလေးက ရေကန်စပ်ဆင်းတာတို့၊ ရေထဲဆင်းကစားတာတို့ ပြုလုပ်တတ်တာကို အထူးသိထားသင့်ပါတယ်။ အသက်အန္တရာယ်ထိခိုက်မှုဖြစ်မှ ဝမ်းနည်းငိုကြွေးတာထက် အန္တရာယ်မဖြစ်ခင်က ကြိုတင်သတိထားဖို့လိုပါတယ်။ “ဒီလမ်း၊ ဒီခရီးကသွားနေကျပဲ ဘာအန္တရာယ်မှမဖြစ်နိုင်ဘူး” လို့ ပေါ့ပေါ့ ဆဆတွေးပြီးတော့လည်း ကလေးကို မလွှတ်စေချင်ပါဘူး။