ျဖစ္သင့္တဲ့အခ်ိန္၊ ထိုက္သင့္တဲ့ကာလတစ္ခုမွာ တိုင္းျပည္ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မလာဘူး၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလည္းမရဘူး၊ အဂတိ တရားလည္းပိုႀကီးစိုးလာမယ္၊ မူးယစ္ေဆးဝါးေတြလည္း မိႈလိုေပါမယ္၊ ဥပေဒစိုးမိုးမႈကလည္း မေလာက္ေလးမေလာက္စား ဆက္ျဖစ္ေနမယ္ဆိုရင္ ဒီစနစ္နဲ႔ ဒီအစိုးရဖြဲ႔စည္းမႈပံုစံ၊ ေနာက္တစ္ခုက ေရြးေကာက္ပြဲစနစ္ကို မဲဆႏၵရွင္ေတြ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ခံလူတန္းစားျပည္သူေတြက သံသယမ်က္လံုးနဲ႔ စံုျပဴးၿပီး ၾကည့္လာတတ္ပါတယ္။

မိမိတို႔၏ လုပ္ပိုင္ခြင့္ကို လ်စ္လ်ဴ႐ႈျခင္း၊ လုပ္ေဆာင္ရာတြင္လည္း ေဘာင္ေက်ာ္စည္းေက်ာ္လုပ္ျခင္း၊ တာဝန္ယူမႈ တာဝန္ခံမႈမရွိျခင္းတို႔ေၾကာင့္ တရားဥပေဒစိုးမိုးမႈ (Rule of Law) ကို ထိပါးေစႏိုင္သည့္အခါမ်ား ႀကံဳရေလ့ရွိသည္။ ထိုအခါတြင္ ႏိုင္ငံေတာ္သမၼတကိုယ္တိုင္ လိုက္ပါလမ္းၫႊန္ေနရသည္မွာ သက္ဆိုင္ရာ လုပ္ပိုင္ခြင့္ အာဏာအပ္ႏွင္းခံရသူတို႔အေပၚ ေမးခြန္းထုတ္စရာမ်ားစြာ ျဖစ္ရေလသည္။

လြတ္လပ္စြာ သေဘာထားကြဲလြဲျခင္းႏွင့္ အျမင္မတူသူအေပၚ ပ်က္စီးေစလိုျခင္းသည္ ဆန္႔က်င္ဘက္လားရာမ်ား ျဖစ္သည္။ ကိုယ္ခ်င္းစာတရားမ်ားျဖင့္ စဥ္းစား၊ သံုးသပ္၊ ေဝဖန္ လုပ္ေဆာင္ၾကမည္ဆိုလွ်င္ မိမိအက်ိဳး မထိခိုက္ႏိုင္သကဲ့သို႔ အျခားသူအက်ိဳးကိုလည္း ထိခိုက္ႏိုင္မည္ မဟုတ္ေခ်။ အျပဳသေဘာျဖင့္ သူတစ္ပါးအား နစ္နစ္နာနာ ေျပာဆိုလိုက္သကဲ့သို႔ မိမိအား ထိုသို႔ေျပာဆိုခံရမည္ဆိုပါက လက္သင့္ခံႏိုင္ပါ့မလားဆိုသည့္ ကိုယ္ခ်င္းစာတရားကိုလည္း စဥ္းစားၾကရေပမည္။

လက္ရွိ ရလဒ္အရ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစုေတြရွိတဲ့ ျပည္နယ္ေတြမွာ အာဏာရပါတီ အႏိုင္ရဖို႔ ေမွးမွိန္လာတယ္။ ရွမ္းက ရွမ္းပါတီ၊ ရခိုင္က ရခိုင္ပါတီ၊ မြန္က မြန္ပါတီ၊ ကရင္က ကရင္ပါတီ၊ ကခ်င္က ကခ်င္ပါတီကိုပဲ ေ႐ြးခ်ယ္လာႏိုင္စရာ ရွိတယ္။ ဒါဆိုရင္ ၂၀၂၀ ေ႐ြးေကာက္ပြဲ အခင္းအက်င္းဟာ ၂၀၁၅ နဲ႔ လံုးဝ ကြဲျပားသြားၿပီး တစ္ပါတီတည္းက Winner Takes All အႏိုင္ရ၊ စိတ္ႀကိဳက္အစိုးရ ဖြဲ႔ႏိုင္မယ့္အေျခအေန မရွိေတာ့ဘူး။

႐ုရွားႏွင့္ တ႐ုတ္တို႔က ျပန္လည္ေက်ေအးၾကေသာအခါ အေမရိကန္တို႔က စိုးရိမ္လာၾကျပန္သည္။ တ႐ုတ္တို႔က စာခ်ဳပ္ႏွင့္မသက္ဆိုင္ဘဲ စာခ်ဳပ္ကတားျမစ္ထားသည့္ ဒံုးက်ည္ အမ်ားအျပား စမ္းသပ္လာေနသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ သမၼတထရမ့္က သူ၏ ေရငုပ္သေဘၤာမ်ား၊ ေလယာဥ္သေဘၤာမ်ားတြင္ တန္ဖိုးႀကီးေပးရေသာ လက္နက္မ်ားကို တပ္ဆင္ရေတာ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ထရမ့္ကို ႏ်ဴကလီးယားစာခ်ဳပ္မွ ထြက္ခြာသြားေအာင္ တြန္းအားေပးလ်က္ရွိသည္။

မိမိတို႔ေ႐ြးခ်ယ္လိုက္တဲ့ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားက တာဝန္ယူမႈ၊ တာဝန္ခံမႈရွိမွသာ မိမိတို႔ရဲ႕ ႏိုင္ငံသားအခြင့္အေရးမ်ားရရွိႏိုင္မွာျဖစ္သလို မိမိတို႔ရဲ႕အသံကိုလည္း နားေထာင္ေပးၾကမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျပည္သူမ်ားဟာ မိမိတို႔ရဲ႕ဘဝေတြအေပၚ အက်ိဳးသက္ေရာက္ေစမယ့္ကိစၥရပ္မ်ားမွာ ပါဝင္ဆံုးျဖတ္ပိုင္ခြင့္၊ ပါဝင္ေဆြးေႏြးခြင့္မ်ား ရရွိေစဖို႔ ႏိုင္ငံေရးပူးေပါင္းေဆာင္႐ြက္မႈ လုပ္ေဆာင္ၾကရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံ့ဝန္ထမ္းေတြအေနနဲ႔ အစိုးရတစ္ရပ္ရဲ႕လက္ေအာက္မွာ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ေနလ်က္က ေနာင္တက္လာမယ့္အစိုးရတစ္ရပ္ကို ေမွ်ာ္ကိုးၿပီး ဆႏၵမဲေပးတာဆိုတာက အေျပာင္းအလဲကိုလိုခ်င္လို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔ လိုခ်င္တဲ့အေျပာင္းအလဲဆိုတာက အေၾကာက္တရားေအာက္က လြတ္ ေျမာက္ခ်င္တာပဲျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔ရဲ႕ အခက္အခဲေတြ၊ နစ္နာမႈေတြကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း တင္ျပခ်င္တယ္။ ရာထူးတိုးျမႇင့္ေရးေတြ၊ ေျပာင္းေ႐ႊ႕ေရး မူေတြကို ပြင့္လင္းျမင္သာစြာနဲ႔ မွ်မွ်တတေဆာင္႐ြက္ေစခ်င္တယ္။

ဒီေတာ့ စာတတ္သူတိုင္း စာဖတ္ၾကဖို႔ဆိုရင္ ဖတ္ခ်င္စရာေကာင္း တဲ့စာေပမ်ိဳးေတြ အကန္႔အသတ္ အခ်ဳပ္အခ်ယ္မရွိ လြတ္လပ္စြာ ဖြံ႔ထြားလာဖို႔ လိုပါတယ္။ နည္းပညာေခတ္က စကၠန္႔နဲ႔အမွ် ေျပာင္းေနပါတယ္။ အေတြးအေခၚအယူအဆသစ္ေတြ ျမင့္မားလာေနတယ္။ ကမၻာႀကီးနဲ႔ စကၠန္႔ မလပ္ခ်ိတ္ဆက္ေနတဲ့ ၂၁ ရာစု လူသားေတြအတြက္ လိုအပ္ေနတဲ့ စိတ္ခြန္အားအတြက္ ဘာေတြေပးစြမ္းႏိုင္မွ ျဖစ္မလဲဆိုတာ သိၾကဖို႔လိုပါၿပီ။

ယခုၾကားေနရသည့္ ပဋိပကၡျဖစ္စဥ္မ်ားသည္ တည္ဆဲဥပေဒပါ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ား၏ အားနည္းခ်က္ ေပ်ာ့ကြက္ဟာကြက္မ်ားေၾကာင့္ျဖစ္ ေပၚေနရျခင္းလား၊ ေျဖရွင္းနည္း နည္းလမ္းမ်ား မွားယြင္းေနလို႔လား၊ ဤသို႔ ဆိုလွ်င္ မည္သည့္ပုဒ္မကို ျပင္ဆင္ရမည္လဲ။ ေနာက္တစ္ခုမွာ တာဝန္ရွိသည့္ တိုင္းအစိုးရႏွင့္ ဌာနမ်ားက တာဝန္ယူဖြဲ႔စည္းေဆာင္႐ြက္ေျဖရွင္းေပးၾကရမည့္ ဥပေဒပါျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားကို တိတိက်က်အေကာင္အထည္ မေဖာ္၊ မဖြဲ႔စည္း မေဆာင္႐ြက္ၾကလို႔လား၊ တားျမစ္ခ်က္၊ ျပစ္ဒဏ္မ်ားပါ ျပ႒ာန္းခ်က္မ်ားအတိုင္း မလိုက္နာမစီရင္ၾကလို႔လား၊ သို႔တည္းမဟုတ္ တစ္စံုတစ္ေယာက္ကိုအားနာျခင္း၊ အဂတိလိုက္စားျခင္းမ်ားေၾကာင့္ ေပၚေပါက္ေနရျခင္းလားဆိုသည့္ အေမးမ်ား၏အေျဖကို သက္ဆိုင္ရာ တာဝန္ရွိသူမ်ားက စဥ္းစားေတြးေတာရင္း မိမိတို႔ကိုယ္တိုင္က တရားဥပေဒကို ေလးစားလိုက္နာၾကျခင္း၊ ျပ႒ာန္းထားသည့္ဥပေဒတစ္ရပ္ကို မ်က္ႏွာမလိုက္ဘဲ အလုပ္ရွင္၊ အလုပ္သမားဘက္တို႔ကို တိက်စြာ အေကာင္အထည္ေဖာ္ၾကျခင္းျဖင့္ တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး လမ္းေၾကာင္းမွန္အေပၚ ေလွ်ာက္လွမ္းၾကေစလိုပါေၾကာင္း

ပညာေရးစီမံခန္႔ခြဲမႈသည္ ပညာေရးအား မက္ခ႐ိုအဆင့္၊ မိုက္ခ႐ိုအဆင့္ စီမံခန္႔ခြဲမႈမ်ား ပါဝင္ပါသည္။ ပညာေရးအဖြဲ႔အစည္းအဆင့္တိုင္းအတြက္ အသံုးဝင္ေသာပညာရပ္လည္းျဖစ္သည္။ ခ်မွတ္ထားေသာမူဝါဒမ်ားႏွင့္ စီမံကိန္းအားလံုးကို ေအာက္ေျခအဆင့္အထိ ေအာင္ျမင္ေစရန္ႏွင့္ ေမွ်ာ္မွန္းထားသည့္ ရလဒ္မ်ားရရွိေစရန္မွာ ပညာေရးစီမံခန္႔ခြဲမႈသည္ ပင္မ ယႏၲရားစနစ္ပင္ျဖစ္သည္။

၂၀၀၈ ခု စီးပြားေရးကပ္ဆိုက္ၿပီးကတည္းက ကမၻာႀကီးသည္ ယခင္ႏွင့္ မတူေတာ့ေပ။ ေငြေၾကးဆိုင္ရာေပၚလစီမ်ား ႀကိဳတင္ဆံုးျဖတ္သည့္အတိုင္း ေဈးကြက္က ျဖစ္မလာေသာအခါ လူမ်ားက ပညာရွင္မ်ားအေပၚ ယံုၾကည္မႈနည္းလာၾကသည္။ ထိုအခ်ိန္မွစ၍ ဗဟိုဘဏ္သည္ ယခင္ကလို မိမိအျပဳအမူမ်ားကို တိတ္တိတ္ဆိတ္ဆိတ္လုပ္၍ မရေတာ့ေပ။ ဗဟိုဘဏ္၏ အခန္းက႑မွာလည္း ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ကင္းကင္းရွင္းရွင္း ေန၍မရေတာ့ေပ။

အခု ေဒးလီးအလဲဗင္းသတင္းစာက အယ္ဒီတာခ်ဳပ္အပါအဝင္၊ တာဝန္ခံအယ္ဒီတာ၊ သတင္းေထာက္ခ်ဳပ္တို႔ အာမခံရၿပီး အခ်ဳပ္အေႏွာင္က လြတ္ေျမာက္လာတာ အင္မတန္ကံေကာင္းတယ္လို႔ဆိုရမယ္။ ဒီအာမခံဟာ ေအာက္တိုဘာ ၁၇ ရက္ ေန႔စြဲနဲ႔ ထုတ္ျပန္လိုက္တဲ့ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရအဖြဲ႔႐ံုးရဲ႕ ၫႊန္ၾကားခ်က္နဲ႔ ဘယ္လိုဆက္စပ္မႈရွိေနသလဲေတာ့ မသိပါ။ ပထမ႐ံုးခ်ိန္းမွာ အာမခံမရခဲ့ၾကေပမယ့္ သမၼတရဲ႕ လမ္းၫႊန္မႈအရ ျပည္ေထာင္စုအစိုးရအဖြဲ႔႐ံုးက ၫႊန္ၾကားခ်က္စာ ထြက္လာအၿပီးမွာ အာမခံရခဲ့ၾကပါတယ္။ တရားလို တိုင္းေဒသႀကီးအစိုးရအဖြဲ႔ကလည္း သတင္းမီဒီယာေကာင္စီကို တိုင္ၾကားတဲ့အတြက္ ဒီအမႈ႐ုပ္သိမ္းေတာ့မယ္လို႔ ထင္ခဲ့ေပမယ့္ ခုခ်ိန္ထိေတာ့ ႐ုပ္သိမ္းျခင္း မရွိေသးတာ ေတြ႔ရတယ္။

အဆိုပါမိန္႔ခြန္းမ်ားထဲမွ အစိုးရႏွင့္တပ္မေတာ္ဘက္မွ ေျပာၾကားသြားေသာ မိန္႔ခြန္းမ်ားထဲတြင္ တိုင္းရင္းသားမ်ားအတြက္ မနည္းလွေသာ အခြင့္အေရးမ်ားကို လွမ္းျမင္ေနရပါသည္။ ဤသည္မွာလည္း အေၾကာင္းအခ်က္မ်ား ရွိပါသည္။ အစိုးရႏွင့္တပ္မေတာ္ ႏွစ္ဖြဲ႔စလံုးတြင္၂၀၂၀ ခုႏွစ္၌ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ရည္မွန္းခ်က္အခ်ိဳ႕ တူညီေနေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္သည္။

တခ်ိဳ႕အမႈအခင္းေတြက အျပစ္မရွိေပမယ့္လည္း ေထာင္နန္းစံရမယ့္ကိန္း။ တခ်ိဳ႕အမႈေတြက်ျပန္ေတာ့လည္း လူသိ ရွင္ၾကားသိေနေပမယ့္လည္း အမႈခ်ိန္းေပါင္းမ်ားစြာ၊ သက္ေသေပါင္းမ်ားစြာေတြနဲ႔ မတင္မက်ျဖစ္ေနဆဲ။ တခ်ိဳ႕အမႈေတြက်ျပန္ေတာ့လည္း အမွန္တရားေၾကာင့္ မခ်ိမဆံ့ခံၾကရ။ တကယ့္ဘဝမွာေတာ့ ျပည္သူေတြဟာ မွန္ကန္တဲ့ တရားစီရင္ေရးကို ေမွ်ာ္လင့္ေနရဆဲပါ။

ဒီမိုကေရစီေခတ္မွာ ျခစားျခင္းဆိုသည္မွာ လူတြင္သာတာဝန္ရွိၿပီး ဒီမိုကေရစီက ဤျပႆနာမ်ားကို ဖန္တီးျခင္းမဟုတ္ေပ။ စည္းကမ္းေဖာက္သူကို ေဖာ္ထုတ္အေရးယူရပါမည္။ မေကာင္း သူမ်ားကို တစ္စတစ္စ ဖယ္ရွားျခင္းျဖင့္ စနစ္သည္ ေကာင္းလာႏိုင္ရပါမည္။