လက်ရှိနိုင်ငံတော်မှာကျင့် သုံးနေတဲ့ ဒီမိုကရေစီစနစ်အရ ရပ်ကွက်၊ ကျေးရွာအုပ်ချုပ်ရေးမှူးတွေဆိုတာ နိုင်ငံတစ်ခုရဲ့ အခြေခံအကျဆုံးလူ့အဖွဲ့အစည်းတွေ နေထိုင်ကြတဲ့ပြည်သူ တွေနဲ့ နိစ္စဓူဝ ဆက်ဆံထိတွေ့နေရသူဖြစ်ပြီး မူးယစ်ဆေးဝါးမှု၊ လောင်း ကစားမှု၊ သက်ငယ်မုဒိမ်းမှု၊ ကိုဗစ်ရောဂါကာကွယ်ထိန်းချုပ်မှု၊ ပြန်လည် ကုစားမှု၊ ရပ်ကွက်အတွင်း တရားဥပဒေစိုးမိုးမှု၊ တရားမဝင်သူ ရာဇဝတ် သားတွေမခိုအောင်းနိုင်မှု၊ တရားမဝင်ပစ္စည်းတွေ မသိုလှောင်နိုင်မှု ဆိုတာ ဒီရပ်ကျေးအုပ်ချုပ်ရေးမှူး၊ ရာအိမ်မှူးနဲ့ ဆယ်အိမ်မှူးတွေကသာ အဓိက ကျပါတယ်။ ဒီအတွက် သူ့ကိုရွေးချယ်ဖို့ဆိုရင်လည်း ဒီမိုကရေစီနည်းကျ ဖြစ်ဖို့လိုသလို အုပ်ချုပ်ရေးမှူးတစ်ဦးတည်းကိုသာ တာဝန်နဲ့ လုပ်ပိုင်ခွင့် တွေ ပုံအောပေးမယ့်အစား ၄-၅ ဦးပါဝင်တဲ့အုပ်ချုပ်ရေးကော်မတီကို အပ်နှင်းရင် အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့အင်အား ကောင်းလာစေမှာဖြစ်ပါတယ်။ နောက် သူတို့ကို ရွေးချယ်နည်းစနစ်ကလည်း အခုလက်ရှိစနစ်က ၁၈ နှစ် ပြည့်ပြီးသူတိုင်း ပါဝင်ရွေးချယ်ခွင့်မရဘဲ အိမ်တစ်အိမ်မှာ ၁၈ နှစ်ပြည့်ပြီးသူ ၅ ဦးထဲကမှ တစ်ဦးတည်းရဲ့ဆန္ဒအဖြစ် ညှိနှိုင်းရွေးချယ်ပြီး တစ်ဦးတည်း ကသာ ပါဝင်ရွေးချယ်ခွင့်ရနေတာလည်း မဖြစ်သင့်ဘူးလို့ ဝေဖန် ထောက်ပြ နေကြခြင်းသာဖြစ်ပါတယ်။

အနာဂတ်မှာ အပြောင်းအလဲဖြစ်လာမယ့် လုပ်အားဈေးကွက်အတွက် လုပ်သားအင်အားစုတွေကို ပြင်ဆင်လေ့ကျင့် သင်ကြားပေးရေးအစီအမံတွေ လုပ်ရပါမယ်။ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ လိုက်လျောညီထွေပြီး ဒစ်ဂျစ်တယ်နည်းပညာက ကျောထောက်နောက်ခံပြုတဲ့ စီးပွားရေးစနစ် ဖော်ဆောင်ဖို့လည်းလိုပါတယ်။ ဒီတော့ ပညာရေး၊ နည်းပညာအတွက် R&D (Research and Development)၊ ထုတ်လုပ်မှုအတွက် လိုအပ်သမျှ အခြေခံအဆောက်အဦတွေမှာ ထိထိရောက်ရောက် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံရမှာဖြစ်ပါတယ်။

ကိုယ်ရောစိတ်ပါ ကျန်းမာဖို့ သတိတရားဖြင့် စောင့်ထိန်းဖို့ အရေးကြီး ပါတယ်။ နှစ်ခုလုံးကျန်းမာရင်၊ သန်စွမ်းရင် ဘယ်လိုပဲ စိတ်ဓာတ်ကျစရာ၊ စိတ်ဆင်းရဲစရာ၊ ဝမ်းနည်းအားငယ်စရာ၊ သေချင်လောက်အောင် အထီးကျန်တဲ့ဝေဒနာတွေနဲ့ ကြုံတွေ့နိုင်ရင်တောင် မိမိကိုယ်ကို ပြန်လည် တည်ဆောက်နိုင်ပြီး ဘဝရဲ့ လိုရာပန်းတိုင်ကိုသွားဖို့ ခွန်အားတွေရရှိပြီး ဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။ တကယ်လို့များ ကိုယ်ခန္ဓာရဲ့ ကျန်းမာရေး မကောင်းခဲ့ရင်တောင်မှ စိတ်ဓာတ်တော့ မကျလိုက်ပါနဲ့။ စိတ်ကို မလျှော့ချလိုက်ပါနဲ့။

Facebook ပေါ်က ပို့စ်တွေနဲ့ ကွန်းမန့်တွေကိုကြည့်ရင် အဲဒီပို့စ်နဲ့ ကွန်းမန့် ရေးတင်တဲ့သူရဲ့ စိတ်နေသဘောထားကို အနည်းဆုံးအကြမ်းဖျင်းတော့ ပုံဖော်လို့ ရတယ်ဆိုတာ စာဖတ်သူတွေလည်းသိပြီးဖြစ်မှာပါ။

ဒါမျိုးကျ ဘဦးတို့က ရှေးရိုးစွဲသည်ဟု ပြောပြော၊ ဘွဲ့ပိမှာကြောက်သည်။ ကိုယ်နှင့်တန်ရာ လောက်သာမှန်းသည်။ ဒါ့ကြောင့်လောကဓာတ်ဘွဲ့လောက်ရသည်ဆိုလျှင်ပင် ရေသည်ယောကျာ်း၏ အာသီသလို တစ်လုတ်ကယ်ဝ၀ စားလိုက်ရရင်ဖြင့် ငါဟဲ့ယောကျာ်း လူဖြစ်ရကျိုးနပ်ပြီဟု ဟစ်ကြွေး လိုက်သလို 'တစ်ဘွဲ့ပင်လှလှ ရလိုက်ရရင်ဖြင့် ငါ့ဟဲ့ ဘဦး လူဖြစ်ရကျိုးနပ်ပြီ'ဟု ဟစ်ဟော့လိုပုံစံဖြင့်တောင် ဟစ်ကြွေးလိုက်ချင်သည်။ ကိုဘီအေဘဦး အုပ်ပေါင်းပေါင်းပြီး တုတ်တစ်ချောင်းနဲ့ ရပ်ကွက်ထဲ လျှောက်ချင်သေးသည်။

ရွေးကောက်ပွဲအနိုင်ရ အန်အယ်ဒီပါတီရဲ့ ဒီဇင်ဘာလ ၁၂ ရက်နေ့ ဗဟိုအလုပ်အမှုဆောင် အစည်းအဝေး ဆုံးဖြတ်ချက်အရ မကွေးတိုင်းဝန်ကြီးချုပ် ဦးအောင်မိုးညို၊ ကရင်ပြည်နယ်ဝန်ကြီးချုပ် ဒေါ်နန်းခင်ထွေးမြင့်နဲ့ ကချင်ပြည်နယ် ပြည်သူ့လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ် ဦးအင်ထုံးခါးနော်ဆန် သုံးဦးပါအဖွဲ့ကို တိုင်းရင်းသားပါတီ အဖွဲ့အစည်းများနဲ့ ဆွေးနွေးဖို့အတွက် ရွေးချယ်ခဲ့ပါတယ်။ အန်အယ်ဒီပါတီဟာ ရွေးကောက်ပွဲ အနိုင်ရရှိပြီးနောက် တိုင်းရင်းသားပါတီ အဖွဲ့အစည်း လေးဆယ်ကျော်ကို နောင်အနာဂတ် မြန်မာနိုင်ငံအတွက် ရှေးရှုရမည့် ပြည်ထောင်စုအရေးကိစ္စ ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ရန်ဆိုတဲ့ ခေါင်းစဉ်နဲ့ အိတ်ဖွင့်ပေးစားများ ပေးပို့ခဲ့ပြီးနောက်၊ နောက်ဆက်တွဲ ခြေလှမ်းတစ်ရပ်လို့ ဆိုရပါမယ်။

ခက်တာက မျှော်ရင်းမျှော်ရင်း နှစ်တွေ၊ အချိန်တွေသာ ပြောင်းလာတော့ နှစ်ချို့မျှော်လင့်ချက်လို့တောင်ပြောရမလား မသိဘူး။ မျှော်လင့်ချက်ဆိုတာကလည်း ပဒေသာပင်ကရတဲ့ အသီးအပွင့်မှ မဟုတ် တာ။ မျှော်လင့်ချက်နောက်ကွယ်မှာ ကြိုးစားအားထုတ်မှုလိုမှာပေါ့။ လုံလောက်တဲ့ ကြိုးစားမှုမပါဘူးဆိုရင် လိုချင်တဲ့ ဆန္ဒသက်သက်ပဲ ဖြစ်နေ မှာပဲလေ။ ဒီ ၂၀၂၀ နှစ်ဟောင်းကုန်ခါနီးဆိုတော့ နှစ်ဟောင်းမှာ ဘာတွေအောင်မြင်ခဲ့လဲ လာမယ့်နှစ်သစ်မှာ ဘာတွေမျှော်လင့်နိုင်သလဲ ဆိုတာက နေ့စဉ်လူမှုဘဝနဲ့သက်ဆိုင်နေတာမို့ စိတ်ဝင်စားမိသား။

ရိုးသားမှုကို လူရှေ့သူရှေ့တွင်သာ ဖော်ထုတ်ပြသရန်မဟုတ်ဘဲ လူကွယ်ရာ၊ ဆိတ်ကွယ်ရာအရပ်တွင်လည်း ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရန် လိုအပ်ပေသည်။ ထိုသို့ လိုက်နာတတ်စေရန် အဓိကလိုအပ်ချက်မှာကား မိမိကိုယ်တိုင်က ရိုးသားမှုကို မြတ်နိုးတန်ဖိုးထားခြင်းပင်ဖြစ်ပေသည်။ ရိုးသားမှုကို ခိုင်ခိုင်မာမာ မြတ်နိုးမိပြီဆိုသည်နှင့် အမှန်တရားအတွက် ပတ်ဝန်းကျင်ကို ရင်ဆိုင်ရန် မကြောက်ရွံ့တော့ပေ။ ရိုးသားမှုကြောင့် အင်အား ရှိလာပေလိမ့်မည်။ ထိုအင်အားကြောင့် ရဲရင့်လာပေလိမ့်မည်။ ထိုရဲရင့်မှု ကြောင့် အောင်မြင်လာမည်ကိုကား အထူးပြောစရာမလိုတော့။ ရိုးသားမှု နှင့်ပတ်သက်ပြီး ကျွန်တော်တို့ နားလည်လက်ခံထားသည့်အတိုင်း အမှန် အတိုင်းလက်ခံခြင်း၊ အမှန်အတိုင်းပြောဆိုခြင်းများ၌ အခြေခံအချက် အလက်ကလေးများ များစွာရှိပေသည်။ ထိုအချက်အလက်များထဲမှ တချို့ တစ်ဝက်ကိုသာ လိုက်နာကျင့်သုံးလျှင်တောင်မှ ရိုးသားသူအဖြစ်ယူဆရန် ကျွန်တော်တို့ ဝန်မလေးတတ်ကြ။

တစ်ချိန်က ကျောင်းများတွင် ကျောင်းတွင်းအတန်းလိုက် အားကစား ပြိုင်ပွဲများ၊ ကျောင်းပေါင်းစုံအားကစားပြိုင်ပွဲများကို ကျင်းပပေးခဲ့ကြသော်လည်း နောက်ပိုင်းကာလများတွင် မကျင်းပခဲ့သည်မှာ ကြာမြင့်ခဲ့ပြီဖြစ်ပါသည်။ မကျင်းပဖြစ်ခဲ့သည့် အကြောင်းများစွာထဲတွင် ကျောင်းသူ ကျောင်းသား များသည် မူလတန်းမှသည် တက္ကသိုလ်အထိ ကျူရှင်နှင့်မကင်းနိုင်ကြ သဖြင့်၊ မိမိတို့အတွက် ကိုယ်ပိုင်အချိန်ပိုဟူသည် မရှိတော့ခြင်းနှင့် မိဘများ ကိုယ်တိုင်ကလည်း အားကစားလုပ်လျှင် စာညံ့မည်၊ ကျူရှင်ထားမှ စာတော် မည်ဟူသော အယူအဆ အစွဲအလမ်းကြောင့် မိမိတို့၏သားသမီးများကို စာပြီးရင်းစာ ဟူသော ဘဝလမ်းကြောင်းထဲသို့ ထိုးထည့်ခဲ့ကြခြင်း ဖြစ်ပါ သည်။

မြန်မာနိုင်ငံတွင် အသက် ၁၅ နှစ်မှ ၂၄ နှစ်အရွယ် လူငယ် ၉ သန်းနီးပါးခန့်ရှိသည်။ ဆိုရလျှင် တိုင်းပြည်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုသည် လူငယ် များ၏ လုပ်ချင်ကိုင်ချင်စိတ်၊ လေ့လာလိုစိတ်၊ ပေါင်းစပ်ဆောင်ရွက်လို စိတ်၊ အနစ်နာခံလိုစိတ်၊ ကူညီရိုင်းပင်းလိုစိတ်၊ ရိုးသားစွာနေထိုင်လိုစိတ်၊ ပြဿနာကိုရင်ဆိုင်ဖြေရှင်းလိုစိတ်၊ ပွင့်လင်းစွာ ပြောရဲ ဆိုရဲသည့်စိတ် စသည့် ပင်ကိုအရည်အချင်းနှင့် အရည်အသွေးများပေါ်တွင် များစွာမူတည် လျက်ရှိသည်။

စာလိုက်မရေးနိုင် သော ရွှေခဲလေးအား အထင်သေးကဲ့ရဲ့ဖို့မဟုတ်။ 'သြော် သူ့မှာ လက်မရှိ လို့ စာလိုက်မရေးနိုင်တာပါလား'ဟူသည့် စာနာထောက်ထားစိတ် ကဗျာ ဖတ်သူ ကလေးငယ်များ၏နှလုံးသားမှာ ပေါ်ထွန်းလာစေရန် ရည်ရွယ်ခဲ့ ခြင်းဖြစ်သည်။ လူသားဘဝအစ ကလေးငယ်ကတည်းက စာနာထောက်ထား တတ်သည့်စိတ်များ ဖြစ်တည်ကိန်းအောင်းနေရန်လည်း ပြုစုပျိုးထောင် ထားသင့်၏။

ဒီအတွက် အခု၂၀၂၀ လက်ကျန်ဒီဇင်ဘာလအတွင်းနဲ့ ၂၀၂၁အစ ဇန်နဝါရီလထဲမှာဆိုရင် နောင်လွှတ်တော်သက်တမ်းအတွက် ကြိုတင်ပြင် ဆင်မှုတွေအနေနဲ့ ပြည်ထောင်စုအဆင့်လွှတ်တော်တွေဖြစ်တဲ့ ပြည်သူ့ လွှတ်တော်နဲ့ အမျိုးသားလွှတ်တော်၊ နောက်တိုင်းဒေသကြီးနဲ့ပြည်နယ် လွှတ်တော်အသီးသီးမှာရှိနေကြတဲ့ လွှတ်တော်ဝန်ထမ်းတွေအနေနဲ့ လက်ရှိ လွှတ်တော်ဥက္ကဋ္ဌ၊ ဒုဥက္ကဋ္ဌအဟောင်းတွေရဲ့ ကြီးကြပ်မှုနဲ့ နောင် လွှတ်တော် သက်တမ်းအစအတွက် ကြိုတင်ပြင်ဆင်ရေးလုပ်ငန်းတွေ လုပ်နေကြရမှာ မလွဲပါဘူး။

ကျွန်တော်တို့လူအများစုမှာ ဖြစ်တတ်တာက 'ငါ နေပြန်ကောင်း ရင် လုပ်မယ်'၊ 'ငါ့မှာ ပိုက်ဆံ ဘယ်လောက်ချမ်းသာလာရင် လုပ်မယ်'၊ 'ငါ ဘယ်ရာထူး ဘယ်အခြေအနေလောက်ရောက်ရင် လုပ်မယ်' ဆိုတာမျိုး တွေနဲ့ အခွင့်အရေးရလာရင်ပေါ့ဆိုတဲ့ အရမ်းမကြိုးစားရပါဘဲ ကောင်းလာ မလားဆိုတဲ့ကံနဲ့ယှဉ်ပြီး မျှော်လင့်တတ်ကြတယ်။ အပေါ်မှာဖော်ပြခဲ့တဲ့ ၁၁ နှစ်အရွယ် ကလေးမလေးကတော့ ဆေးရုံပေါ်မှာ ဝေဒနာခံစားနေရ တုန်း ပိုက်ဆံဆိုတာလည်း ဖြစ်မြောက်အောင်လက်ဝယ်မရှိပါနဲ့ သူမရဲ့ အတွေးကို ရှင်သန်စေခဲ့တာပါ။

"ဗဟိုက နိုင်ငံတော်ရဲ့ လူကြီတွေပြောတာကတော့ ဒီဇင်ဘာ ၁၆ ရက်နောက်ပိုင်းမှာပဲ အဓိကကျတဲ့ စားသောက်ဆိုင်တွေကို ပြန်ဖွင့်ပေးမယ်လို့ ကျနော်တို့လည်း သတင်းသိထားရတယ်ပေါ့"

ဝန်ထမ်းတစ်ယောက်အတွက် ဌာနဆိုင်ရာအရေးယူအပြစ်ပေးမခံရဖူးဘူးဆိုရင်ကို ဂုဏ်ယူစရာတစ်ခုပါ။ တစ်ဖက်မှာကျတော့လည်း ဘာမှဟုတ်တိပတ်တိမလုပ်လို့ ဘာမှမမှားခဲ့လေသလား ဆိုတာမျိုးလည်း စဉ်းစားစရာရှိပြန်ပါတယ်။ လုပ်လည်းလုပ်တယ်၊ အရေးယူမှုလည်း မခံရ ဘူး ဆိုသူအတွက် ဆိုရင်တော့ တိုင်းထက်အလွန်ပေါ့လေ။ တိုင်းထက် အလွန်ပုဂ္ဂိုလ်တွေလည်း ရှိကြပါတယ်။