မိမိကိုယ်တိုင်နဲ့ မိမိပတ်ဝန်းကျင်ကို ကိုယ်တိုင်ကာကွယ်မှု ပြုလုပ်တာကသာ ရောဂါကာကွယ်ဖို့ အကောင်းဆုံးနည်းလမ်းဖြစ်ပါတယ်။ အခုအချိန်အထိ သက်ဆိုင်ရာကျန်းမာရေးဌာနတွေနဲ့ ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်တွေရဲ့ လမ်းညွှန်ချက်တွေအရဆိုရင်လည်း ဖြစ်မှကုတာထက် ကြိုတင်ကာကွယ်တာကသာ အကောင်းဆုံးနည်းလမ်းလို့ ဆိုထားတယ် မဟုတ်လား။

"တရားမဝင် နယ်စပ်ဖြတ်ကျော်မှုကျတော့ တိုင်းတစ်လျှောက်လုံး ဆက်စပ်နေတာကိုး။ တစ်နေရာမှာ ဝင်ထွက်မရရင် တစ်နေရာကူးမှာပဲ။ လက်တွေ့မှာတော့ ထိန်းချုပ်ဖို့မလွယ်ဘူး"

ကျွန်တော့်စကားဆုံးသည်နှင့် သင်တန်း၏ရှေ့ဆုံးတွင်ထိုင်နေကြသော အလယ်တန်းကျောင်းသား ကလေးနှစ်ယောက် မတ်တတ်ထရပ်လိုက်ကြသည်။ ထို့နောက် တစ်ဦးကိုတစ်ဦး မျက်နှာချင်းဆိုင်လိုက်ကြရင်း ညာဘက်လက်များကို ရှေ့သို့ ဆန့်ထုတ်လိုက်ကြသည်။ သို့သော် တစ်ဦး၏လက်ဖဝါးကို တစ်ဦးက ဆုပ်ကိုင်ခြင်းမရှိဘဲ ကျောက်ရုပ်များပမာသာ ရပ်တံ့နေသည်။ မျက်နှာများတွင် အပြုံးအရယ်မရှိဘဲ မှုန်တေတေအနေအထားဖြစ်နေသည်။ သူတို့ပုံစံကိုကြည့်ရင်း ကျွန်တော် ဇဝေဇဝါဖြစ်သွားမိ၏။

ကိုရိုနာဗိုင်းရပ်စ်ဟာ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးအသစ်ဖြစ်လို့ ကုသရေးအတွက် နည်းလမ်း၊ ကာကွယ်ရေးအတွက် ကာကွယ်ဆေးတွေဆိုတာလည်း အခုမှ တစ်ကမ္ဘာလုံးက သုတေသီတွေ လေ့လာနေဆဲဖြစ်ပါတယ်။ ကုသရေးနည်းနဲ့ ကာကွယ်ဆေးနည်းသစ်တွေ ရှာတွေ့ပြီ ဆိုရင်တောင်မှ စမ်းသပ်တာ၊ အလုံးအရင်းလိုက် ကုန်ထုတ်လုပ်ရေးလုပ်တာ စတဲ့ ဖြစ်စဉ်တွေ ဖြတ်သန်းဖို့ အချိန်အကြာကြီး လိုအပ်ဦးမှာပါ။ ဒီတော့လည်း 'ကုသခြင်းထက် ကာကွယ်ခြင်းက ကောင်း၏' ဆိုတဲ့ ရှေးထုံးပဲ လက်သုံး၊ ကျင့်ရတော့တာပေါ့။

စပိုင်ဝဲယားများကိုအသုံးပြုသူ များပြားလာပြီး မက္ကဆီကိုမှ အီသီယိုးပီးယား၊ တိဘက်တို့အထိ ပျံ့နှံ့ခဲ့ပါသည်။ အရှေ့အလယ်ပိုင်း နိုင်ငံများတွင် ပို၍တွင်ကျယ်စွာ အသုံးချကြကြောင်း သိရသည်။ တစ်ခါက ကနေဒါနိုင်ငံ (Citizen Lab) မှပြောသည်မှာ အီဂျစ်၊ ဘာရိန်း၊ အာရပ်စော်ဘွားများနိုင်ငံနှင့် အခြားနိုင်ငံအများအပြားတို့တွင် သုံးကြသည်ဟု သိရသည်။ ၎င်းတို့မှာ ဈေးကြီးလှသောကြောင့် အစိုးရများကသာ ဝယ်နိုင်ပြီး အသုံးပြုကြသည်ဟုလည်း သိရပါသည်။

ရပ်ရွာများအနေနဲ့ Covid-19 ကူးစက်ခံရမှု အခြေအနေများကို ပြင်ဆင်ကြတဲ့နေရာမှာ သက်ကြီးဘိုးဘွားတွေကို ထည့်သွင်းစဉ်းစားသင့်လှပါတယ်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ဒီအသက် အပိုင်းအခြား အုပ်စုက ကူးစက်ခံရနိုင်ခြေမြင့်လို့ ဖြစ်ပါတယ်။ သက်ကြီးပိုင်းများနဲ့ ကျန်းမာရေး မကောင်းသူများဟာ ပြင်းထန်တဲ့ ကျန်းမာရေး ယိုယွင်းမှုတွေ ကြုံရနိုင်တယ်လို့ Covid-19 စတင် ပြန့်ပွားရာ တရုတ်နိုင်ငံက အချက်အလက်တွေက ညွှန်းဆိုနေပါတယ်။ တရုတ်နိုင်ငံမှာ ဗိုင်းရပ်စ် ကူးစက်မှုကြောင့် သေဆုံးရသူများရဲ့ အများစုဟာ အသက် ၆၉ နဲ့ အထက်ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီကိန်းဂဏန်းတွေအရ သက်ကြီးနိုင်ငံသားတွေဟာ ရောဂါကာကွယ်မှုတွေကို လုပ်ဆောင်ထားသင့်သလို စောင့်ရှောက်ပြုစုနေသူတွေကလည်း သိထားသင့်ပါတယ်။

ဆိုင်ကယ်ကိုရပ်ပြီး စက်ဘီးနှင့်လိုက်လာသည့် သူတွေကို ဇရပ်ထဲခိုနားကာ စောင့်နေလိုက်သည်။ ဇရပ်သည် နွေစပါးများ ရှင်သန်ရန်အတွက် တည်ဆောက်ထားသော ဆည်မြောင်းကလေးကို ခွပြီးဆောက်ထားသောကြောင့် ဇရပ်၏ကြမ်းပြင် အပေါက်အပြဲများ ကြားမှ စီးနေသောရေတွေကို မြင်နေရသည်။ ဇရပ်ကြမ်းပြင်သည် ၇ နှစ်သားကလေး သွားကျိုးနေသလိုပါပဲ။ လူစုံတော့ မြွေလိမ်မြွေကောက် လမ်းကလေးအတိုင်း ကျွန်တော်တို့ ဆက်ထွက်ခဲ့ကြသည်။ ဇရပ်ကလေးကိုကျွန်တော်နောက်ပြန်လှည့်ကြည့် မိသည်။ တကယ်တော့ ကျောင်းဆရာ၊ ဆရာမဆိုတာ ဇရပ်တစ်ခုလိုပါပဲ။ ကျောင်းသားတွေက ဆရာတွေအရိပ်မှာ ခဏတာ လာရောက်ခိုလှုံကြမည်။ အချိန်တန်ရင် ပြန်ထွက်သွားကြမည်။ သူတို့လာရောက်ခိုလှုံတဲ့ အချိန်မှာ ဆရာတွေဘက်က ကိုယ်သိထား၊ တတ်ထားသမျှနှင့် ကိုယ့်တပည့်ကို ကိုယ်ဖြစ်စေချင်သော သူမျိုးဖြစ်အောင် ပြုစုပျိုးထောင်လိုက်ရမည်ပဲ ဖြစ်သည်။ နောက်တစ်ကြိမ် ထိုဇရပ်ကို ပြန်ရောက်လာမည်မဟုတ်ကြောင်း သေချာပါသည်။

အရှိန်ပြင်းပြင်း နွေနေပူပူကို ထီးမလုံ့တလုံဖြင့်ကာရင်း အိမ်ကိုအပြေးတစ်ပိုင်းပြန်ကြသည့် ကလေးများကို ရန်ကုန်မြို့၏ လမ်းမထက်တွင် အစဉ်တွေ့ခဲ့ရသည်။

အရင်အပတ်က ဆေးဝါးထုတ်လုပ်မှု နယ်ပယ်မှာ လက်ဝါးကြီးအုပ်မူပိုင်ခွင့်ကိုင်ထားတဲ့ နိုင်ငံတကာဆေးကုမ္ပဏီကြီးတွေနဲ့ တောင်အာဖရိက နယ်ဆင်မင်ဒဲလားအစိုးရတို့ ပဋိပက္ခဖြစ်ခဲ့ပုံ၊ ဆေးကုမ္ပဏီကြီးတွေကို ကျောထောက်နောက်ခံ ပေးထားတဲ့ အမေရိကန်လို နိုင်ငံကြီးရှင်အစိုးရက နိုင်ငံလေး ရှင်ဆင်းရဲသားအစိုးရကို ဖိအားအမျိုးမျိုး ပေးခဲ့ပုံနဲ့ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းက တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေက လူသားထုအကျိုးဘက်က ရပ်တည်ပြီး ဆန္ဒပြဖိအားပေးတဲ့ အခါ ဆေးကုမ္ပဏီကြီးတွေနဲ့ နိုင်ငံကြီးရှင် အစိုးရတွေ ကိုယ် ထွေးပြီးသားတံတွေးကို ကိုယ်တိုင် ပြန်မျိုခဲ့ရပုံရေးခဲ့ပါတယ်။

မတ်လ ၁၁ ရက်နေ့သည် မြန်မာတစ်နိုင်ငံလုံးမှ တက္ကသိုလ်ဝင်တန်း ကျောင်းသား၊ ကျောင်းသူများအတွက် အတန်းတင်စာမေးပွဲ စတင်ဖြေဆိုရသောနေ့ဖြစ်သည်။ တိုက်ပွဲများ ပြင်းထန်စွာဖြစ်ပွားလျက်ရှိနေသော ရခိုင်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းမြို့နယ်များမှ ကျောင်းသား၊ ကျောင်းသူများအတွက်ကတော့ ၂၀၁၉-၂၀၂၀ ပညာသင်နှစ်နှင့် စာမေးပွဲနေ့ရက်များသည် အခါးလွန်နေ့ရက်များဟုပင် ဆိုရမည်ဖြစ်သည်။ တိုက်ပွဲနယ်မြေအတွင်းမှ ရခိုင်ကျောင်းသား၊ ကျောင်းသူများသည် စာမေးပွဲဖြေဆိုရမည့်စာစစ်ဌာနကိုပင် မရေရာမသေချာဘဲ စမ်းတဝါးဝါး ခရီးနှင်လာခဲ့ကြရ သည်။

တပေါင်းလပြည့်နေ့၌ သျှစ်သောင်းမြှောက်ပွဲ သဲပုံစေတီတည်ကာ ဘုရားရှင်အားရည်မှန်းပြီး ပူဇော်ခြင်းအားဖြင့် ဆန်ရေစပါးပေါများခြင်း၊ ဘေးအန္တရာယ်ကင်းဝေးခြင်း၊ ရာသီဥတုကောင်းမွန်ခြင်းနှင့် တိုင်းပြည်အေးချမ်းသာယာခြင်းစတဲ့ အကျိုးကျေးဇူးတွေ ရရှိနိုင်တယ်ဆိုပြီး ရခိုင်လူမျိုးတို့က ယုံကြည်ကာ ကျင်းပနေကြခြင်းလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

“ကျမစဉ်းစားတယ်လေ…၊ တခြားစိတ်ထွက်ပေါက်တစ်ခု ထပ်လုပ်ချင်တဲ့အခါ Color Theory (အရောင်အယူအဆ) နဲ့ပတ်သက်ပြီး လေ့လာရတာလည်းရှိတော့ အရောင်တွေနဲ့ လုပ်လို့ရတာက ပန်းချီဆွဲတာပဲ။ ဒါနဲ့ ပန်းချီဆွဲတာကို သင်ဖြစ်သွားတယ်။ ကျမရေးချင်တဲ့အတိုင်း ကာလာတွေနဲ့ လွတ်လွတ်လပ်လပ် Abstract Works တွေရေးဖြစ်သွားတယ်။ ဒါပေမယ့် ကျမကိုယ်ကျမ ပန်းချီ ဆရာလို့တော့ မခံယူပါဘူး” လို့ ဆက်ပြောတယ်။

နာမည်ကြီး ကုန်စိမ်းတန်း ညဈေးထဲမှာ ဖြစ်သည်။ ထိုဈေးထဲ၌ ဝမ်းတစ်ထွာအတွက် လှုပ်ရှားရုန်းကန်နေရသော အခြေခံလူတန်းစားအချို့လည်းရှိသည်။ ကားအကောင်းစားကြီးစီးပြီး ဖက်ရှင်ကျကျ ဝတ်ဆင်ထားသည့် အထက်တန်းလွှာ ဈေးဝယ်အချို့ကိုလည်း မြင်ရသည်။ များသောအားမြင့် အနီးအနားရှိ မြို့နယ် လေးများဆီက ဈေးကားများဖြင့် စည်ကားလျက်ရှိတာတွေ့ရသည်။ ကားဟွန်းသံ၊ ဆိုင်ကယ် ဟွန်းသံများကြားက တိုးထွက်လာသော ဈေးသည်အချို့၏ ဈေးရောင်းသံများက တခြားဈေးများထက်ပင် စည်ကားကြောင်းထင်ရှားနေသည်။

လမ်းကြောင်းကတစ်ဆင့် ကူးစက်တတ်တဲ့ COVID-19 လို ရောဂါ မျိုးတွေ ပျံ့နှံ့လာနေတော့ ကျန်းမာရေးနှာခေါင်းစည်းကို လူသုံးများလာပါတယ်။ ရောဂါကို ဘယ်လောက်ပမာဏထိပဲ ကာကွယ်နိုင်တယ်လို့ ပြောသည်ဖြစ်စေ မှန်ကန်စွာ အသုံးပြုမယ်ဆိုရင် အကျိုးတော့ မယုတ်ဘူးပေါ့။ မှန်ကန်စွာ အသုံးပြုဖို့တော့ လိုပါတယ်။ မှန်ကန်စွာ အသုံးမပြုတတ်ဘူးဆိုရင် ရောဂါကူးစက်ခံရမှုကို ပြန်ပြီး အားပေးသလို ဖြစ်နေဦးမယ်။ Surgical Mask ကို သာမန်အားဖြင့် ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုပေးတဲ့ ဝန်ထမ်းတွေ အကာအကွယ်အဖြစ် သုံးကြတာဖြစ်ပါတယ်။ လေထဲက ရောဂါပိုးမွှားတွေ၊ အရည်အမှုန်အမွှားတွေကနေ ကာကွယ်ဖို့ဖြစ်ပါတယ်။

“အာရုံနဲ့သိမှုဆိုတာကတော့ရှင်းပါတယ်။ မြင်နေရတာ၊ ကြားနေရတာ၊ ထိတွေ့နေရတာတွေပေါ့။ ဆိုလိုတာက ပကတိအရှိတရားကို ငါတို့အာရုံနဲ့ ခံစားပြီးသိနိုင်တယ်။ ငါတို့ရဲ့ အာရုံနဲ့ လွတ်ကင်းနေရင် လောကကြီးမှာ အမှန်တကယ်မရှိဘူးလို့ဆိုတယ်။ ဥပမာဆို သရဲတို့၊ ဝိညာဉ်တို့လို အရာမျိုးဟာ တစ်ဆင့်စကားတစ်ဆင့် ရှိတယ်လို့သာကြားရပေမယ့် ငါတို့ရဲ့ အာရုံနဲ့ ခံစားလို့မရနိုင်တဲ့အတွက် အမှန်တကယ် မရှိကြဘူး။ သိပ္ပံပညာမှာလည်း ဒီနည်းပဲ။ အမှန်တကယ်ရှိကြောင်း လက်ဆုပ်လက်ကိုင် မပြနိုင်ရင် အခြေခံသဘောအားဖြင့် လက်မခံဘူး။ ဒီအထိ ရှင်းတယ်ဟုတ်”